Inleiding op spiral dynamics
Bron:
Don E. Beck & Cristopher C. Cowan, Spiral Dynamics, Waarden Leiderschap en veranderingen in een dynamisch model, Altamira-Becht, isbn 90 6963 639 5
Een must voor iedereen die te maken heeft met verandering en de weerstanden die daarbij optreden.
Het geeft aan de hand van de door C. Graves ontwikkelde spiral, in oorsprong gebaseerd op de behoeftenhiërarchie van A. Maslow, een bijzonder duidelijk beeld van de verschillende bewustzijnsniveaus en de daarbij behorende waarden op zowel individueel als evolutionair niveau.
spiral dynamics waardenmodel
8 verschillende waardensystemen of 'wMemes'.
Turkoois Universeel holistisch, centaur, spiritueel; 1% bevolking, 5% macht
Geel integrerend, bewust bestaande waardenMemes.
Groen gevoelige zelf, pluralistisch, consensus, ecologisch, mensenrechten; 10% bevolking, 15% macht
Oranje wetenschappelijk, rationeel, experimenteel; 30% bevolking, 50% macht
Blauw conformistisch, ordenend, paternalistisch, slechts één goede manier; 40%
bevolking, 30% macht
Rood egocentrisch, (feodale) macht, J. Bond schurken; 20% bevolking, 5% macht
Paars magisch-animistisch, stam, teams; 10% bevolking, 1% macht
Beige Archaïsch-instinctief, overleven; 0.1% volw. Bevolking, 0% macht
Het Spiral Dynamics Waardenmodel biedt een kleurrijk inzicht in de onderliggende dynamiek van het menselijke bestaan.
'In ieder stadium van zijn bestaan is een volwassen mens op zoek naar zijn heilige graal, naar de manier waarop hij wil leven. Op het eerste niveau is hij op zoek naar automatische, fysieke bevrediging. Op het tweede niveau streeft hij naar veiligheid, wat gevolgd wordt door streven naar heldendom, naar macht en roem, naar diepe vrede, naar materieel genot, naar warme relaties, naar zelfrespect en naar harmonie in een onbegrijpelijke wereld.
Maar als hij die gevonden heeft, heeft hij nog geen rust en gaat hij op weg naar zijn doel op het negende niveau.
Als hij op weg gaat, gelooft hij dat hij het antwoord op het bestaan zal vinden. Maar tot zijn verrassing, en zeer tot zijn ontzetting, ontdekt hij steeds opnieuw dat het antwoord op het bestaan niet de oplossing is die hij zoekt. Ieder stadium dat hij bereikt, brengt hem opnieuw in verwarring en verlegenheid.
Het is eenvoudig zo dat er, als hij een probleem heeft opgelost, een nieuw probleem voor in de plaats komt. Zijn zoektocht is eindeloos.'
CLARE W. GRAVES
Clare graves heeft in de jaren 70 zijn model ontwikkeld, in feite om het Maslow model empirisch te verifiëren. Hij kwam tot de conclusie dat het model van Maslow weliswaar een hoge mate van herkenning biedt, maar geen voorspelling biedt voor het gedrag dat mensen vertonen. Bovendien lijkt het bekende ‘piramidemodel’ de meeste ruimte te geven aan de lagere niveaus. In de spiraal wordt de complexiteit van het bewustzijn duidelijker verbeeld.
Zo vond Graves dat waar Maslow over 'zelf-actualisatie' sprak, er in de praktijk meerdere fundamenteel verschillende vormen van zelfverwezenlijking te onderscheiden zijn, die elk ook tot fundamenteel verschillend gedrag leiden. Maslow's model geeft geen aangrijpingspunt voor veranderingsinterventies, terwijl Graves' onderzoek een model heeft opgeleverd dat dit wel biedt. Het model is in de afgelopen decennia verder ontwikkeld door Don Beck en Chris Cowan, die een grote bijdrage hebben geleverd aan de verbetering van de toegankelijkheid van Spiral Dynamics.
Professor Clare Graves stelde, op grond van jarenlang onderzoek en analyse, vast dat er tot nu toe acht opeenvolgende waardensystemen in de wereld naar voren zijn gekomen. Een waardensysteem is een samenhangend stelsel van waarden, overtuigingen en daarbij behorend gedrag die wMemes genoemd worden. Elke kleur beschrijft een meme (?)
wMemes - wat zijn dat ?
Dawkins, die de parallel tussen culturele en genetische evolutie wilde benadrukken, introduceerde de notie van 'memen: eenheden van culturele informatie die zich door een cultuur kunnen verspreiden ongeveer zoals genen zich door een genenpool verspreiden. Een meme kan zo'n beetje elke vorm van niet-genetische informatie zijn die van persoon op persoon wordt overgedragen: een woord, een liedje, een attitude, een religieuze overtuiging, een ritueel bij de maaltijd, een technisch concept. Verzamelingen van memen kunnen complete religies of ideologieën of morele stelsels of technische systemen zijn.
Spiral dynamics benoemt per kleur de wMemes (=waardeMemes) en toont aan dat alle mensen die deze waarden onderschrijven op min of meer gelijke wijze de wereld waarnemen en organisatievormen als de meest geschikte zien. Ook politieke partijen zijn hierin te herkennen.
Deze waardensystemen hebben zich ontwikkeld in reactie op specifieke problemen en uitdagingen, waarmee het bestaan mensen confronteert. Wanneer de problemen waarmee mensen worden geconfronteerd veranderen zullen nieuwe waardensystemen ontwikkeld worden om ze het hoofd te kunnen blijven bieden.
De 'waarde' van waardensystemen wordt derhalve bepaald door hun effectiviteit bij het aanpakken van een bepaalde soort problemen. Waardensystemen zijn dus 'geschikt' als ze de problemen kunnen oplossen. In die zin lijken ze op paradigma's Wanneer ze niet geschikt zijn dient er een verandering plaats te vinden, anders ontstaat uiteindelijk een serieus overlevingsvraagstuk. Het is dus nutteloos waardensystemen in absolute zin onderling te vergelijken in termen van beter of slechter zonder de context erbij te betrekken.
Het Spiral dynamics model wordt 'dynamisch' genoemd, omdat het ervan uitgaat dat nieuwe waardensystemen zullen blijven ontstaan met de verandering van problemen in de omgeving. Het model heeft de vorm van een 'spiraal' omdat elk waardensysteem ontstaat bij de samenloop van twee krachten, namelijk de problemen van het bestaan en de verwerkingssystemen van de menselijke geest het bewustzijn.
Graves benadrukt dat elk waardensysteem weergeeft hoe mensen denken (d.w.z. hun waarden- en geloofsstructuren) en niet wat mensen denken (d.w.z. de waarde- of geloofsinhoud). WaardenMemes hebben dus betrekking op schema's (manieren van denken) en niet op thema's (de specifieke inhoud van een manier van denken). Door de ontwikkeling van elkaar opvolgende waardenMemes hebben mensen in zich verschillende waardenMeme 'gestapeld', die opgeroepen kunnen worden door verschillende contexten of situaties.
Mensen die opereren vanuit verschillende waardensystemen zullen verschillend denken over organiseren, hiërarchie, leiderschap, prestaties, wijze van communiceren en veranderen. Ook hebben ze verschillende diepe structurele Patronen van hun doel in het leven. Reacties op problemen zullen dus onbewust hun reacties bepalen. Zo is er een 'eerste laag' (tier; van beige tot en met groen), waarbij de verschillende waardenMemes elkaar proberen af te doen als ongeschikt en elkaar kunnen bestrijden. In de tweede laag (tier) treedt een belangrijke wisseling in bewustzijn op omdat geel de verschillende wMemes hun eigenlijke waarde en betekenis toekent en samenwerking beoogt, daarom wordt geel wel synergetisch genoemd.
In de spiraal is een opwaartse ontwikkeling waar te nemen die symbolisch is voor de opwaartse groei. Uiteraard hebben de verschillende kleuren geen strakke grenzen en Beck & Cowan geven dan ook de invloeden van aanliggende ‘wMemes’. Hieraan kan gezien worden of er ontwikkeling of terugval plaats vindt.
Belangrijk is het onderscheid tussen de eerste en tweede wMemes laag. Ruwweg stellen zij dat in de eerste reeks (van beige tot en met groen), iedere ‘kleur’ ervan overtuigd is dat zij het beste doen en geneigd zijn de andere visies te bestrijden of af te doen als ongeschikt.
Bij geel verandert dit (2e reeks wMemes); hier worden de verschillende wMemes in samenhang gezien en op hun waarde ingeschat. Ken Wilber noemt dit het begin van het integrale denken.
voor een overzicht van type organisatie dat bij een bepaalde wMeme de voorkeur heeft zie pdf
.