Creatief denken is niet - rechtstreeks - convergent naar een oplossing toe, maar divergent en zoekt niet op de eerste plaats naar een oplossing maar eerst naar ideeën die tot een oplossing zouden kunnen leiden . Dit is belangrijk omdat problemen zelden oplosbaar zijn op het niveau waar zij ontstaan. Ieder van ons heeft zijn eigen problemen door aard en kijk op de dingen. Net zoals we ieder recht hebben op onze eigen fouten, hebben we dat ook op onze problemen. Ik beschouw iets als een probleem omdat ik nu eenmaal zo tegen een situatie aankijk. Voor een ander is mijn probleem helemaal geen probleem. Divergent denken betekent veranderen door te bewegen
je hoeft alleen maar te beginnen met iets anders, tja goed gelezen, leg het probleem gewoon even weg en ga iets anders doen. Als je dat niet doet ontstaat er zoiets als:

“Dit is de nulfase van het bewustzijn. Blijven steken. Muurvast. Kaputt.
Je voelt je ook rot op zo'n moment.Je verprutst je tijd. Je weet niet wat je doet. Je moest je schamen.”

( Robert M.Pirsig, Zen en de kunst van het motoronderhoud; 1974) geciteerd in ABC van XYX, z.o.z.)

en hij gaat verder:
“ Waar je voor bent komen te staan is de grote onbekende, de leemte in het hele westerse denken. Je hebt ideeën nodig, hypothesen. De traditionele natuurwetenschappelijke methode is het echter nog nooit gelukt om precies aan te geven waar je meer hypothesen vandaan kunt halen. De traditionele methode is altijd op zijn best bijziende geweest. Je kunt ermee zien waar je geweest bent. Het is een goede methode om te testen wat je meent te weten, maar hij kan je niet vertellen waarheen je zou moeten gaan, tenzij waar je heen moet gaan een voortzetting is van waar je in het verleden naartoe ging.
Creativiteit, originaliteit, vindingrijkheid, intuïtie, verbeelding -met andere woorden 'niet blijven steken'- liggen volkomen buiten het bereik."

Dit vastzitten kent iedereen wel, vooral als je je erg gefixeerd bent om een oplossing te vinden. Ik beveel hier aan om te herformuleren, anders te kijken, een ander spoor te volgen en het probleem los te laten. Je kunt van alles gaan doen, als je er maar voor zorgt dat het probleem goed is geanalyseerd, dan kun je het gewoon vergeten (?!). Ga eens een film bekijken en 10 tegen een dat je erna ideeën hebt. Want je kop wordt dan leeg:

Nan-In, een Japanse meester, ontving eens een professor die meer wilde weten over zen. Nan-In bood hem thee aan. Hij goot de kop van de professor vol en bleef toen doorschenken. De professor zag dit aan en toen hij zich niet meer in kon houden, zei hij: "De kop is vol, er kan niet meer in!"
"Zoals deze kop," zei Nan-In, "bent u vol van uw eigen ideeën en verwachtingen. Hoe kan ik u iets van zen laten zien als u niet eerst uw kop leeg maakt?"

uit: Zen Flesh - Zen Bones, P. Reps, Tuttle & Co, 1957


Toch hoor ik je denken dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan! Om goed te kunnen kijken moet het hoofd leeg zijn en dat kan ook betekenen dat je het met iets anders vult!
Dus het goede nieuws is dat we niet vast hoeven te zitten.
Het is niet zozeer van belang of een storende invloed al dan niet een doel heeft, maar veeleer dat je met een doelgericht oog kijkt en de waarde van het onverwachte zoekt.
JAMES HILLMAN

Vakantie is een goede analogie om eens helemaal los te komen en erna met frisse gedachten tegen zaken aan te kijken. Denk maar eens aan kamperen ! Hoe vol de tent ook zit, als we vertrekken nemen we alles mee en gaan naar een andere bestemming. En op zo’n vakantie kun je van alles bezoeken en bekijken: van monumenten tot kunst en 2007 is zo’n jaar dat het heel goed te combineren was.

Kunst kijken betekent zoeken naar de waarde van een ding en dat ding hoeft geen functie te hebben (!), misschien is de functie juist om vanuit het ‘doelloze’ iets anders te ontdekken, niet ergens buiten je maar in je, anders kijken dus en echt geen probleem willen oplossen.
Ik vind de definitie van Jonathan Safran Foer in de roman ALLES IS VERLICHT, 2002, wel een mooie:

“Een kunstvoorwerp is het resultaat van een geslaagde poging om een nutteloos, mooi ding te vervaardigen uit een voorwerp. Daarom kan het nooit echte kunst zijn.”

Het is een een vorm van creativiteit die dikwijls buiten beschouwing gelaten wordt bij probleemoplossing en/of zelfs als storende afleiding wordt gezien. Evenals bij het kunstzinnige uitstapje , lijkt het me toch uitermate geschikt om in de confrontatie met de pogingen tot kunst gedachten vrij te laten en inspiratie te krijgen uit het onverwachte.

De twaalfde Documenta in Kassel was ook dit jaar weer zo’n inspirerende plek. Op diverse locaties zoals het Frediricianum (oudste museum van Europa), het slot Wilhelmshöhe, Neue Gallerie en een -qua bouw wat mislukt- ‘Crystal Palace’ werden honderden kunstenaars aan het publiek gepresenteerd. Artistiek leider Roger M. Buergel en curator Ruth Noack hadden zich als doel gesteld om het als een medium van ideeën te organiseren. Documenta 12 is een uitdagende tentoonstelling, met veel onbekende kunst van overal ter wereld, die slechts mondjesmaat wordt toegelicht. De persoonlijke ervaring is de ontmoeting met die kunst.

‘gewoon’ iets anders gaan doen geeft echt ideeën
die de weg naar de oplossing geven.

“No matter where I roam, I will always find my way back home”
(Van M.)