Introductie op drie belangrijke stromingen in de psychologie

"Het is creatief zelf-bewustzijn meer dan wat dan ook dat het individu het gevoel geeft dat het leven waard is geleefd te worden"
D.W. Winnicot

Deze introductie geeft een overzicht van het ontwikkelingsproces van de psychologie vanuit het transpersoonlijke perspectief, omdat het probeert de verschillende inzichten hun plaats te geven en het geheel samen te brengen in één overzichtelijk ontwikkelingspad (prepersoonlijk - persoonlijk - transpersoonlijk) Voor de geïnteresseerde lezer verwijs ik ook naar Scenario's voor Kennisomgevingen, O.G.Foks,H.Hofman,J.H.Kokhuis, Van Gorcum, isbn 90-232-3570-3. Daar treft u o.a. een samenvattende inleiding op de transpersoonlijke psychologie.
De belangrijkste woordvoerder van de transpersoonlijke psychologie is de bewustzijnsfilosoof Ken Wilber, die zijn benadering ‘integraal noemt. zie http://wilber.shambhala.com/
prepersoonlijk - persoonlijk - transpersoonlijk en belangrijke exponenten:


Voor ieder geheel werk is een gehele mens nodig. Brahmaans gezegde
Ga naar voorwoord
|Over ontstaan van psychologie
Voor een toelichting op de betekenis van bewustzijn
Voor een overzicht van soort benadering bij niveau bewustzijn: klik hier
Voor een voorbeeld van de toepassing van de 4 kwadranten in het ziekenhuis, zie

Een toelichting op bedrijfskundige gebruik van de vierkwadranten
[Ga terug naar Start Index]
[go to English Index] [Back to first entry of this site]

Wilber aan het woord:

De Grote Drie: het IK, het WIJ en het HET

We hebben gezien dat de kern van het modernisme bestond uit de grootschalige differentiatie van kunst, ethiek en wetenschap (of het IK, het Wll en het HET). Een blik op de vier kwadranten leert ons dat ze nauwkeurig met deze domeinen cor-releren. Het kwadrant Links-Boven wordt in de IK-taal beschreven; het kwadrant Links-Onder in de wij-taal; en de beide Rechter kwadranten in de HET-taal, aangezien het in beide gevallen objectieve uiterlijke aspecten betreft.
Zo zijn we met een min of meer verrassende wending weer uitgekomen bij de Grote Drie: de waardesferen van kunst, ethiek en wetenschap ofwel het Schone, het Goede en het Ware ofwel het IK, het wij en het HET. Hier volgen een paar aspecten van deze buitengewoon belangrijke dimensies.

DE VIER HOEKEN
IK (Links-Boven):
Bewustzijn, subjectiviteit, zelfbesef, zelfexpressie (kunst en esthetiek incluis); waarachtigheid, oprechtheid, niet-reduceerbaar en rechtstreeks ervaren bewustzijn; eerste-persoonsuitspraken.

WIJ (Links-Onder):
Ethiek en moraal, wereldbeelden, gemeenschappelijke referentiekaders, cultuur, intersubjectieve betekenissen, wederzijds begrip, gepastheid, gerechtigheid; tweede-persoonsuitspraken.

HET (Rechts):
Wetenschap en technologie, de objectieve natuur, empirische vormen (de hersenen en maatschappelijke systemen inbegrepen), propositionele waarheid (enkelvoudig en functioneel passend), objectieve uiterlijkheden van zowel individuen als systemen; derde-persoonsuitspraken.

HETten (Rechts-onder)
Uitbreiding of differentiatie van systemen.

lk omschrijf deze drie waardesferen als de 'Grote Drie', om de eenvoudige reden dat het de drie belangrijkste differentiatiedomeinen van het modernisme zijn, voorbestemd om een doorslaggevende rol op vele terreinen van het leven te spelen.

Nu is dat niet bepaald een idee dat ik helemaal zelf heb bedacht. In feite worden de Grote Drie onderkend door een niet gering aantal vooraanstaande denkers. De Grote Drie zijn de drie wereldbeelden die Karl Popper onderscheidt: het subjectieve (IK), het culturele (WIJ) en het objectieve (HET). Ze zijn identiek met de drie geldigheidsaanspraken van Jurgen Habermas: subjectieve oprechtheid (IK), intersubjectieve juistheid (Wll) en objectieve waarheid (HET). Het zijn het Schone, het Goede en het Ware van Plato. Ze duiken zelfs op in het boeddhisme, namelijk als Boeddha, Dharma en Sangha (het IK, het WIJ en het HET van de Realiteit, zoals spoedig duidelijk zal worden).
Van immens historisch belang is voorts dat de Grote Drie ook opduiken in Kants enorm invloedrijke trilogie: Kritik der Reinen Vernunft (objectieve wetenschap), Kritik der Praktischen Vernunft (ethiek) en Kritik der Urteilskraft (esthetisch oordeel en kunst). Er zouden nog tientallen voorbeelden kunnen worden aangehaald, maar dit is het algemene beeld van de Grote Drie, die in feite slechts een verkorte versie is van de vier kwadranten.
Het gegeven dat de vier kwadranten (of gewoon de Grote Drie) de neerslag zijn van een uitgebreid data-onderzoek onder honderden holarchieën; het feit dat ze nagenoeg universeel opduiken in alle mogelijke tijdperken en culturen; het feit dat ze telkens terug te vinden zijn in de werken van filosofen, van Plato tot Popper; en het onloochenbare feit dat ze zich hardnekkig verzetten tegen iedere poging tot reductie of veronachtzaming - zou ons iets duidelijk moeten maken.
Het zou ons moeten doen beseffen dat ze diep in het wezen van de Kosmos zelf zijn gegrift en daarmee de schering en inslag vormen van het weefsel van de Realiteit, en dat ze bestendige waarheden te vertellen hebben over de innerlijke en uiterlijke aspecten van de wereld en haar individuele en gemeenschappelijke vormen. Het zou ons moeten doordringen van het feit dat wij eenvoudigweg de vier aangezichten van
de Kosmos voor ons hebben, de vier hoeken van de bekende wereld, en dat ze geen van vieren zullen verdwijnen, al knijpen we onze ogen nog zo stijf dicht.


Het modernisme en platland

We bereiken nu een volstrekt cruciaal keerpunt, namelijk het punt waarop de differentiatie van de Grote Drie (de grote waarde van het modernisme) ontaardde in de dissociatie van de Grote Drie (de waanzin van het modernisme). Deze dissociatie stelde een explosief groeiende, empirische wetenschap, die hand in hand ging met ongebreidelde vormen van industriële productie (twee domeinen waar de nadruk uitsluitend lag op HET-kennis en HET-technologie), in staat de overige twee
waardesferen zo te overheersen en te koloniseren dat ze in feite werden vernietigd.
Op die manier werden de innerlijke Linker dimensies gereduceerd tot alleen hun uiterlijke Rechter tegenhangers, waardoor de Grote Keten van Zijn volkomen ineenstortte en de voornaamste postulaten van de grote wijsheidstradities van tafel werden geveegd.
Links ging op in Rechts. Hier hebben we in slechts vijf woordjes een rake typering van de waanzin van het modernisme, de 'onttovering van de wereld' (Weber), de 'kolonisatie van de waardesferen door de wetenschap' (Habermas), de 'dageraad van de woestenij' (T.S. Eliot), de geboorte van de 'eendimensionale mens' (Marcuse), de 'desacralisatie van de wereld (Schuon) en 'het gediskwalificeerde universum' (Mumford). Al die namen zijn synoniemen voor de waanzin die platland heet.

Bron: K.Wilber, DE INTEGRATIE VAN WETENSCHAP EN RELIGIE